|
– „Агар бир-бирларингизга омонат қўйсангиз“. [2:283]
деган гапига киради. Чунки у қарз олаётган одамга ишонгани учун истаган пайтингда берасан, дейди.
Шундай қилиб оят қуйидагича талқин қилинади:
а) Шаръий ҳукм шуки, тўланишига муайян вақт белгиланган қарз савдосини ёзиш мандубдир.
б) Қарз олувчи ҳам, берувчи ҳам бир-бирларига ишониб қилинган қарз савдосини ёзиш мубоҳдир. Истасалар ёзадилар, истамасалар ёзмайдилар.
Тўланишига аниқ муддат белгиланмаган қарз савдоси ҳам шунга киради. Негаки, бу ҳам уларнинг бир-бирларига ишонишларини кўрсатади.
Оят қарзнинг тўланишига муддат белгилаш ҳукмини баён қилмаяпти. Бу қарз савдосига алоқадор ҳолатларга қараб бўлади. Ҳар бир ҳолатнинг ҳужжатлари ўрганиб чиқилади. Масалан, салам савдосида муддатни белгилаш шарт. Муддат белгилангандагина салам савдоси битими тўғри битим ҳисобланади. Шунинг учун бу савдода муддат аниқ бўлиши вожиб. Масалан, пули берилади-да, товар, дейлик, буғдой фалон вақтда олинади, деб муддат аниқ айтилади. Бухорий ва Муслим Ибн Аббос р.а.дан ривоят қилган юқоридаги ҳадисда шунга ишора бор. Унда айтилишича, Пайғамбар с.а.в. Мадинага келганларида улар икки, уч йилга салаф савдосини қилардилар. Пайғамбар с.а.в. шундай дедилар:
«مَنْ أَسْلَفَ فِى ثَمَرٍ فَلْيُسْلِفْ فِى كَيْلٍ مَعْلُومٍ وَوَزْنٍ مَعْلُومٍ إِلَى أَجَلٍ مَعْلُومٍ»
«Бир мева борасида салаф савдосини қилган одам аниқ ўлчовда, аниқ вазнда ва аниқ муддатга қилсин».
وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ
(Ораларингизда бир котиб адолат билан ёзсин!) Бу ердаги (بـ ) ё (وَلْيَكْتُب )га ёки (كَاتِبٌ )га тааллуқлидир.
Агар биринчига тааллуқли бўлса, ёзувчи адолат билан ёзсин, деган маъно чиқади. Яъни, бу ерда талаб қилинаётган иш ёзувчининг адолат билан ёзиши бўлади. Унинг ўзи одил, яъни, мусулмон бўладими, йўқми, аҳамияти бўлмайди. Асосий эътибор унинг ёза олишига қаратилади.
Агар иккинчига, яъни, (بـ ) котиб сўзига тааллуқли бўлса, адолатли ёзувчи ёзсин, деган маъно чиқади. Яъни, ёзувчининг адолатли бўлиши, яъни, мусулмон бўлиши, очиқ фосиқ бўлмаслиги, ёзиш борасида Аллоҳдан тақво қилиши, нимани ёзаётганини билиши ва ишни пухта бажариши талаб қилинаётган бўлади.
201-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232